Auteurs: Jeroen Hol (kinderarts), Wouter Rozemeijer (medisch microbioloog) en Liora Soesman (AIOS kindergeneeskunde)
Dit protocol beschrijft de criteria en mogelijkheden voor het veilig en effectief overstappen van intraveneuze (IV) antibiotica naar orale antibiotica bij kinderen met verschillende infectieuze ziektebeelden. Het doel van de antibioticaswitch is om de behandeling te optimaliseren, bijwerkingen en complicaties van langdurig intraveneuze toediening te verminderen, en het comfort van de patiënt te verhogen door eerder ontslag naar huis mogelijk te maken.
De keuze om over te stappen op orale therapie moet zorgvuldig worden overwogen, waarbij rekening wordt gehouden met factoren zoals het klinische beeld, de microbiologische diagnose, de farmacokinetiek van de antibiotica en de mogelijkheid om adequate orale therapie te geven. Dit protocol biedt richtlijnen voor de timing, criteria, en monitoring van de switch, evenals specifieke aanbevelingen voor de meest voorkomende infecties bij kinderen, zoals luchtweginfecties, urineweginfecties, huid- en weke deleninfecties, en bacteriemie.
Door het volgen van dit protocol kunnen we de zorg voor pediatrische patiënten met infectieziekten verbeteren, antibioticagebruik rationaliseren en bijdragen aan de bestrijding van antibioticaresistentie.
Doel en toepassing van het protocol
Doel: Het waarborgen van een veilige en effectieve overgang van IV naar orale antibiotica bij pediatrische patiënten, om de behandeling te optimaliseren en om het gebruik van IV-antibiotica te verminderen waar mogelijk, ter preventie van infecties gerelateerd aan lijnen en ter bevordering van patiëntcomfort.
Toepassing: Dit protocol is van toepassing op kinderen van alle leeftijden die worden behandeld voor infectieziekten in een klinische setting op de kinderafdeling en bij ontslag naar huis. Het geldt voor een breed scala aan infecties, waaronder respiratoire, urologische, huid- en weke deleninfecties, en systemische infecties zoals sepsis.
Algemene criteria voor een antibiotica switch van intraveneuze naar orale toediening
Kliniek: De patiënt moet klinisch stabiel zijn en in de herstellende fase zitten. Criteria hiervoor zijn onder andere het verdwijnen van koorts, stabiele vitale functies en verbetering van algemene symptomen/minder malaise
Biochemie: Infectiewaarden (CRP en leukocyten) moeten stabiel of dalend zijn.
Antibioticagevoeligheid: Het infecterende micro-organisme moet gevoelig zijn voor een oraal beschikbaar antibioticum. Er moet voldoende zekerheid zijn over he focus van de infectie.
Absorptie en tolerantie: Het kind moet in staat zijn om orale medicatie te slikken, zonder ernstige maag-darmklachten zoals braken of diarree die de opname kunnen beperken.
Timing en monitoring van de switch
Timing: In het algemeen kan een switch worden overwogen na 48-72 uur IV-behandeling, mits aan bovenstaande criteria wordt voldaan. Bij ernstigere infecties (zoals bijvoorbeeld een mediastinitis) kan dit langer duren en is het afhankelijk van specifieke richtlijnen, waarop wij verder in het protocol dieper in zullen gaan.
Monitoring: Na de switch naar orale antibiotica moet het kind adequaat worden vervolgd met onder andere klinische controles (o.a. monitoring van temperatuur en algemene toestand) en laboratoriumonderzoek (bepaling van ontstekingswaarden) indien nodig. Ook therapietrouw moet worden gemonitord.
Herbeoordeling: Indien na de switch tekenen van klinische verslechtering optreden (bv. koorts, verergering van symptomen), moet de mogelijkheid van therapie falen of complicaties (zoals resistentie) in overweging worden genomen.
Orale switch antibioticakeuze
Voor adviezen ten aanzien van keuze voor primaire intraveneuze antibiotica verwijzen wij naar het antibioticaformularium voor kinderen van de Noordwest Ziekenhuisgroep (bron: https://nwz.children.nl.antibiotica.app/nl). Infectieziekten waarvoor primair geen antibiotische therapie of primair alleen orale antibiotische therapie wordt aanbevolen, zijn niet meegenomen in onderstaande adviezen.
Veiligheid en risico’s
Documentatie: Noteer in het dossier duidelijk het moment en de reden van de switch, motivatie met betrekking tot veiligheid en de daarbij horende monitoring resultaten.
Therapietrouw: Bespreek het belang van therapietrouw met ouders en kinderen voor ontslag naar huis, zowel de inname als het belang van het voltooien van de kuur. Voorzie van duidelijke instructies over het toedienen van antibiotica en mogelijke bijwerkingen. Benoem dat ouders tijdig aan de bel trekken indien orale toediening niet lukt.
Mogelijke complicaties van een te vroege switch: Mogelijke risico’s zijn het falen van de orale therapie, toename van antibiotica resistentie of her infectie. Zorg ervoor dat de patiënt voldoet aan de eerder beschreven criteria voordat een switch wordt overwogen.
Tijdige herkenning van therapie falen: Geef ouders richtlijnen mee voor het monitoren van de gezondheid van hun kind en het herkennen van het falen van de therapie, zoals bijvoorbeeld koorts, toename van algehele malaise en verslechtering van eerder bestaande symptomen. Benoem hierbij ook wanneer ze contact moeten opnemen met het ziekenhuis.